TOM VIII: Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego : protokoły posiedzeń plenarnych 1918–1920

Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego : protokoły posiedzeń plenarnych 1918–1920 / wydali Edward Długajczyk i Miłosz Skrzypek ; [projekt graficzny Kazimierz Gajdzica ; korekta Paulina Piasecka, Marian Steffek ; recenzenci Mečislav Borák, Marek Masnyk]. – Cieszyn : Książnica Cieszyńska, 2016. – 2 wol. (303 s. ; s. 307–582) : il. ; 25 cm + Reprodukcje oryginalnych dokumentów (CD ROM). – (Bibliotheca Tessinensis ; 8. Series Polonica ; 5).

„Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego. Protokoły posiedzeń plenarnych 1918–1920” (wyd. Edward Długajczyk i Miłosz Skrzypek, Bibliotheca Tessinensis VIII, Series Polonica 5, Cieszyn 2016) to dwutomowa edycja źródłowa obejmująca łącznie 582 strony oraz płytę CD z cyfrowymi reprodukcjami rękopisów. Tom pierwszy zawiera pełny korpus protokołów z posiedzeń plenarnych Rady Narodowej — pierwszego na ziemiach polskich organu władzy niezależnego od państw zaborczych, który jesienią 1918 r. przejął kontrolę nad Śląskiem Cieszyńskim i przez dwa lata kierował jego politycznym losem. Tom drugi gromadzi dokumenty uzupełniające, w tym projekty uchwał, pisma urzędowe, materiały organizacyjne oraz korespondencję, pozwalające odtworzyć kontekst funkcjonowania Rady i jej relacje z władzami centralnymi oraz lokalnymi. Edycja została przygotowana zgodnie z zasadami krytyki tekstu, z transliteracją, przypisami rzeczowymi i tekstowymi oraz rozbudowanym wprowadzeniem, omawiającym genezę, strukturę i działalność Rady. Na uwagę zasługują także części pomocnicze: wykazy skrótów, bibliografia przedmiotowa, indeksy osób i miejscowości oraz starannie opracowane ilustracje. Dołączony dysk CD umożliwia dostęp do pełnych wersji źródeł, co zwiększa przejrzystość edycji i jej wartość badawczą. Publikacja stanowi wyjątkowe świadectwo odradzania się polskiej państwowości w regionie, który formalne więzi z Koroną utracił już w średniowieczu, a mimo to zachował silną tożsamość narodową i zdolność do samodzielnego działania w przełomowym momencie dziejowym.

*                    *
*

„Długajczyk konstatuje, že na obou stranách zůstává řada názorů a stanovisek, které lze jen obtížné sblížit. Za cestu k onomu sblížení považuje i další výzkum, k němuž nesporně přispívá i edice dokumentů z plenárních zasedání RNKC (s. 33–34 aj.) […] Samotný průběh vojenské akce nebyl podrobněji komentován. Od 17. února 1919 zasedala RNKC opět v Těšíně. […] Přesto však i publikované dokumenty v publikaci a dokumentech, o nichž zde referujeme, mají nezastupitelný význam. […] Není smyslem této recenze hodnotit činnost Rady a tehdejších jejích záměrů, úmyslů a sporů. To bude úkolem historiků, kteří publikované dokumenty využijí. Edice dokumentů k ucelenému výkladu o Těšínsku v prvních letech po světové válce poskytuje materiály, které nelze opomenout. […] Nesmírně důležité jsou i poznámky a vysvětlivky editorů, které umožňují čtenáři lépe pochopit tehdejší situaci, podávají informaci o jednotlivých osobnostech a událostech. Tento úkol plní i biogramy členů RNKC umístěné v závěrečné příloze (s. 323–356).“

Dan Gawrecki  („Slezský sborník “, CXIV: 2016, 2, s. 99–102)

*

„Dzięki tej publikacji można poznać fakty, które dotychczas nie były znane i poczuć atmosferę i kulisy wydarzeń rozgrywających się na Śląsku Cieszyńskim w okresie walki o jego przynależność do Polski. […] Protokoły zostały skrupulatnie i szczegółowo opracowane, dlatego każdy czytelnik ma ułatwioną lekturę. […] Autorzy dodatkowo sporządzili aneks zawierający biogramy członków plenum Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego, a także indeks osobowy i geograficzny, które ułatwiają poszukiwania określonych treści. […] Protokoły posiedzeń plenarnych Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego to niezmiernie cenna publikacja nie tylko dla mieszkańców Śląska Cieszyńskiego. Przede wszystkim posłuży historykom, ale także wszyscy zainteresowani dziejami regionu mogą po nią sięgnąć.”

Danuta Szczypka („Rocznik Wiślański”, 9: 2017, s. 133)

*

„Poláci v Těšínském Slezsku se prohlásili za součást polského státu už 12. října 1918, a proto se někdy uvádí, že právě zde byla obnovena polská nezávislost. Reprezentantem Poláků se zde stala Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego, která v následujících měsících stala, s ohledem na obtíže konstituování centrální vlády v Polsku, důležitým správním orgánem. […] I když se tato problematika stala předmětem už řady historických zpracování, faktem zůstává, že často bývají příslušné práce zatíženy emocionálními postoji, respektive tzv. českým nebo polským pohledem na věc. Východiskem z této nezdravé situace je studium pramenů a snaha pochopit motivy (což však neznamená se s nimi vždy ztotožnit) jednání protistrany. Nyní se historikům dostává do rukou velmi zásadní materiál k dějinám československo-polského sporu o Těšínsko. […] Anotovaná edice přitom nepřináší pouze záznamy se schůzí. Ve druhém svazku připravili editoři výběr dokumentů vztahující se k tématům probíraným na zasedáních. Jsou zde také seznamy členů Rady, rejstříky pro oba svazky, seznam pramenů a literatury a cizojazyčná shrnutí (v němčině a češtině). […] Dokumenty jsou opatřeny podrobným poznámkovým aparátem s vysvětlivkami zmiňovaných událostí a biogramy. […] Nejen s ohledem na blížící se sté výročí československo-polského sporu o Těšínské Slezsko se edice stane vyhledávaným pramenem.”

Jiří Friedl („Slovanský přehled”, 104: 2018, 1, s. 208–209.

*

„Dwutomowa edycja protokołów plenarnych RNKC i dodatkowych dokumentów stała się kolejnym obszernym wydawnictwem źródłowym […] Tom pierwszy publikuje protokoły zebrań plenarnych RNKC, a wprowadzenie Edwarda Długajczyka opisuje tło historyczne, strukturę organizacyjną i kompetencje Rady […] Tom drugi, opracowany przez Skrzypka, stanowi uzupełnienie obrad plenarnych o dodatkowe dokumenty, powiązane z treścią tomu pierwszego […] Notatki Tadeusza Regera różnią się od oficjalnych protokołów i zawierają wątki pominięte w zapisach formalnych […] Protokóły dowodzą, że od samego początku RNKC starała się o tworzenie faktów dokonanych w zakresie integracji kontrolowanego przez siebie obszaru z państwem polskim […] Publikacja stanowi istotne uzupełnienie bazy źródłowej dla badaczy konfliktu polsko-czeskiego […] Jest świadectwem kultury politycznej polskich elit Śląska Cieszyńskiego, dowodzi ich zdolności do podjęcia ponadpartyjnej współpracy dla nadrzędnego celu […] Pokazuje procesy tworzenia struktur nowej władzy przez przedstawicieli miejscowych społeczeństw w chwili upadku imperiów, stopień ich przygotowania do przejęcia odpowiedzialności oraz mierzenie się z zagadnieniami politycznymi, etnicznymi i socjalnymi”.

Grzegorz Gąsior („Kwartalnik Historyczny”, CXXV: 2018, 3, s. 787–792)

*

„Protokoły posiedzeń plenarnych Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego znakomicie oddają przedmiot i charakter jej działalności oraz atmosferę polityczną początku niepodległej Polski[…]Wyłania się obraz gremium ujętego w ramy organizacyjne, lecz przypominającego raczej klub dyskusyjny […] Dzięki edycji protokołów możemy poszerzyć wiedzę o dziejach Śląska Cieszyńskiego u zarania II Rzeczypospolitej oraz prześledzić poglądy lokalnych polskich polityków […] Nadrzędnym celem dla RNKC była kwestia przejęcia władzy na terenie Śląska Cieszyńskiego oraz dokonanie ustaleń granicy ze stroną czeską […] Protokoły i dokumenty powstałe wokół Rady pozwalają odczuć atmosferę, jaka panowała tuż przed wybuchem i w trakcie trwania konfliktu polsko-czeskiego […] Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego jest znakomitym przykładem oddolnej działalności Polaków zamieszkujących rubieże odradzającej się Rzeczypospolitej […] Jej bezcennym dorobkiem jest tworzenie fundamentów polskiej państwowości, by później stać się ramieniem tego państwa na Śląsku Cieszyńskim […] Jako organ władzy Rada działała sprawnie i uzyskała uznanie na arenie międzynarodowej, czego przykładem były kontakty z rządami i obecność reprezentantów na konferencji w Paryżu […] Edycja protokołów i dokumentów Rady jest publikacją cenną i potrzebną, a w obliczu zbliżającej się setnej rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości nabiera szczególnego znaczenia […] Całość wydania została ujęta w staranną szatę graficzną i opatrzona aparatem krytycznym oraz cyfrowymi reprodukcjami źródłowego tekstu, co odpowiada randze historycznego źródła”

Jarosław Krutak („Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”, 145, 3 [2018] s. 641–644.)